Revolución de Outubro

Revolución de Outubro
Parte de Revolución Rusa de 1917
Gardas vermellos na fábrica Vulkan
Data Do 7 ao 8 de novembro de 1917. Lugar Petrogrado, República de Rusia Resultado Vitoria bolxevique. Caída do Goberno provisional. Creación da Rusia soviética. Inicio da guerra civil rusa.
Belixerantes
Goberno provisional	Soviet de Petrogrado Bolxeviques Gardas Vermellos
Líderes
Aleksandr Kerenskii	Vladimir Lenin Lev Trotski Vladimir Antonov-Ovseenko

A Revolución de Outubro (en ruso: Октябрьская революция, Oktiabrskaia revoliutsiia), tamén coñecida como Revolución Bolxevique, foi a segunda fase da Revolución Rusa de 1917, trala Revolución de Febreiro. A data 25 de outubro de 1917 corresponde ao calendario xuliano vixente no Imperio Ruso, despois abolido polo novo Goberno bolxevique. No resto do mundo, baixo o calendario gregoriano, os sucesos iniciáronse o día 7 de novembro de 1917.

As sucesivas derrotas rusas na primeira guerra mundial foron unha das causas da Revolución de Febreiro. No momento de entrada na guerra, todos os partidos políticos mostráronse favorables á participación na contenda, coa excepción do Partido Obreiro Socialdemócrata, o único partido europeo xunto ao Partido Socialista do Reino de Serbia que se negou a votar os créditos de guerra, pero advertiu que non trataría de sabotar os esforzos provocados pola guerra. Tralo comezo do conflito e logo dalgúns éxitos iniciais, o Exército ruso tivo que soportar severas derrotas (en Prusia Oriental, en particular). As fábricas non se mostraron o suficientemente produtivas, a rede ferroviaria era ineficiente e o fornecemento de armas e alimentos ao Exército fallaba. No Exército, os partes batían todos os récords: 1.700.000 mortos e 5.950.000 feridos, estalando disturbios e decaendo a moral dos soldados. Estes soportaban mes a mes a incapacidade dos seus oficiais, ata o punto de fornecer a unidades de combate munición non correspondente co calibre da súa arma e a intimidación e os castigos corporais utilizados na mesma.

A insistencia do Goberno provisional en continuar a primeira guerra mundial —moi impopular—, na que levaba anos combatendo Rusia, impedía a aplicación das profundas reformas que esixía a poboación. A ausencia destas fixo que o programa bolxevique, reflectido nas súas consignas de «Paz, pan e terra» e «Todo o poder para os soviets», gañase partidarios rapidamente no outono de 1917. Os soviets eran unhas asembleas populares de obreiros xurdidas na revolución de 1905 e que tiveron un papel clave para a vitoria bolxevique na revolución de outubro. A crise económica, que se agravou desde o verán, a ameaza da fronte para os soldados da capital, a desilusión coa falta de reformas gobernamentais e o apoio ao Goberno provisional da maioría dos partidos favoreceu aos bolxeviques, que desencadearon unha intensa campaña de propaganda na capital, por entón Petrogrado (actual San Petersburgo). Entre as clases máis desfavorecidas de Petrogrado, o rexeitamento aos sacrificios para continuar a guerra e a seguir en Gobernos de coalición cos kadetes despois do golpe de Kornílov era xeral.

Malia a debilidade do Goberno provisional, poucos días antes da revolución quedou claro que unha insurrección armada contra o Goberno provisional por parte exclusivamente dos bolxeviques, como defendía Vladimir Lenin, sería rexeitada polas masas; aprobouse entón a toma do poder, pero seguindo unha estratexia defensiva, dirixida principalmente por Trotski, que consistía en asegurarse o traspaso do poder durante o II Congreso dos Soviets a piques de celebrarse. Sería o Soviet de Petrogrado, e non o partido, o que tomase o poder e calquera intento de resistencia do Goberno presentaríase como un ataque contrarrevolucionario. A orde gobernamental de enviar parte da gornición á próxima fronte desatou a revolución.

Defendendo as súas accións como defensa ante a contrarrevolución, o novo Comité Militar Revolucionario de Petrogrado (CMR) —controlado na práctica polos bolxeviques— foi tomando rapidamente o control das unidades da gornición. Sucedéronse unha serie de choques incruentos entre o Goberno e o CMR polo control dos puntos estratéxicos da capital que terminaron coa vitoria do segundo e o illamento do primeiro, que apenas logrou solicitar axuda militar. Produciuse entón finalmente o asalto contra o Goberno que Lenin estivera esixindo desde había semanas, e que terminou coa captura de case todo o Goberno provisional a noite do 25 de outubro^xul./ 7 de novembro de 1917^greg., co II Congreso dos Soviets xa en sesión.

O abandono de devandito congreso polos socialistas moderados, en protesta polas accións bolxeviques, facilitou a formación dun Goberno (o Sovnarkom) exclusivamente deste partido. As posteriores negociacións para formar un Goberno de coalición entre os distintos partidos socialistas fracasaron pola intransixencia das partes. Os intentos da oposición de efectuar un contragolpe mediante unha insurrección na capital e a marcha de tropas da fronte sobre a cidade fracasaron.

O poder do novo Goberno estendeuse polo país en diversas fases, con graves enfrontamentos nalgunhas zonas, como Moscova. A debilidade militar da oposición e a popularidade das primeiras medidas, con todo, favoreceron a Lenin e os seus seguidores. O rexeitamento á toma do poder, levada a cabo polos bolxeviques, da oposición máis radical e a imposibilidade da moderada de arrebatarllo a través das institucións, debido á disolución da Asemblea Constituínte en xaneiro de 1918 e á expulsión dos partidos socialistas dos soviets na primavera, conduciu á guerra civil.

Denominación

Inicialmente, a Revolución de Outubro foi designada Alzamento de Outubro ou Alzamento do 25 de outubro, como se pode comprobar, por exemplo, nas primeiras edicións dos traballos completos de Lenin. Co tempo, a Revolución de Outubro foi vista como un dos acontecementos máis transcendentais do século XX, o primeiro dunha serie que plantaría a semente do épico enfrontamento entre a Unión Soviética, xunto aos seus aliados socialistas contra os estados capitalistas occidentais, incluíndo os Estados Unidos, coñecido como guerra fría.

A Gran Revolución Socialista de Outubro foi o nome oficial da Revolución de Outubro na Unión Soviética desde a celebración do 10.º aniversario da Revolución en 1927. Ata despois da disolución da URSS, o Partido Comunista da Federación Rusa seguiu a utilizar comunmente este nome. A expresión Outubro Vermello tamén foi atribuída aos acontecementos de devandito mes.

Antecedentes

Artigos principais: Revolución de Febreiro e Goberno provisional ruso.

Reunión do Soviet de Petrogrado.

A comezos do outono de 1917, tralo fracaso do golpe de Kornílov, a crise económica rusa agravouse. Na capital, o desemprego, o desabastecemento de combustible e alimentos e a inflación empeoraron. Para a maioría da poboación, as condicións de vida deterioráronse, mentres o Goberno provisional parecía limitarse a medidas de mera administración. No medio desta crise, a reputación do presidente do Goberno provisional Kerenskii afundiuse: a dereita sostiña que traizoara a Kornílov e a esquerda e as masas da capital considerábano cómplice da intentouna contrarrevolucionaria. A derrota de Kornílov beneficiou principalmente aos bolxeviques, pero o ánimo das masas era en realidade favorable á implantación dun novo Goberno soviético que reunise ás diversas correntes socialistas, non un exclusivamente bolxevique, inclinación que se reflectiu en innumerables resolucións aprobadas trala derrota de Kornílov.

A radicalización das masas reflectiuse na perda de control dos principais soviets do país polos moderados: o Soviet de Moscova pasou a control bolxevique o 5 de setembro^xul./ 18 de setembro^greg., mentres que o de Petrogrado fíxoo finalmente o 25 de setembro^xul./ 8 de outubro^greg., tras sucesivas derrotas dos moderados en diversas votacións. Trotski, recentemente liberado de prisión, converteuse en presidente do Soviet da capital. Máis de cen soviets de todo o país esixiron ao Comité Executivo Central Panruso (VTsIK) —aínda baixo control dos socialistas— que tomase o poder, mentres noutras importantes localidades os bolxeviques obtiñan tamén a maioría nos seus soviets locais. A frota do Báltico, moi próxima á capital, mostrou o seu rexeitamento a Kerenskii. Os campesiños da rexión de Petrogrado elixiron a un bolxevique como representante para a inminente Conferencia Democrática. Nas grandes cidades, o apoio aos bolxeviques creceu de xeito notable.

Na Conferencia Democrática que se reuniu pouco despois para tratar a cuestión de que Goberno debía substituír o directorio de urxencia creado por Kerenskii durante o golpe de Estado, os bolxeviques seguían defendendo o fin das coalicións cos elementos burgueses e a formación dun novo gabinete completamente socialista, posición que defenderon Kámenev e Trotski. Malia as diferenzas entre eles —Trotski vía ao novo Goberno como o primeiro paso cara a un traspaso do poder aos soviets, mentres que Kámenev como unha forma de asegurar a reunión da Asemblea Constituínte—, ambos confiaban aínda na posibilidade de afondar a revolución por métodos pacíficos. Esta actitude, apoiada ata entón por Lenin, viuse gravemente ameazada co repentino cambio de actitude deste en dúas cartas dirixidas ao Comité Central do partido bolxevique o 15 de setembro^xul./ 28 de setembro de 1917^greg., nas que rexeitaba a actitude moderada e esixía un alzamento inmediato. O Comité Central, asombrado pola nova postura, decidiu ignorar as esixencias de Lenin e evitar que se coñecesen para non minar a actitude conciliadora xurdida da cooperación entre socialistas durante o enfrontamento con Kornílov.

Ante a oposición da maioría do Comité Central bolxevique de aceptar as súas esixencias de levar a cabo unha insurrección militar e tomar o poder, Lenin presentou a súa dimisión do Comité, que non tivo efecto algún. A mediados de outubro, intensificou a súa campaña a favor da toma inmediata do poder, tanto dentro do partido como entre as masas, a través de diversos escritos nos que xustificaba a súa actitude pola situación nacional e internacional (aumento do apoio aos bolxeviques, ebulición revolucionaria no campo, motíns no Exército alemán etc.).

A decisión final da Conferencia de permitir a Kerenskii formar un novo Goberno con ministros kadetes e doutras formacións liberais non fixo que o Comité Central atendese os chamamentos de Lenin a alzarse de inmediato contra aquel, pero si o obrigou a meditar de novo a súa posición. Fracasado o intento de formar un Goberno socialista na Conferencia, a maioría do Comité comezou a basear as súas esperanzas de logralo no próximo Congreso dos Soviets; para os máis radicais, o congreso podería transferir o poder a un Goberno de extrema esquerda que aplicase rapidamente medidas radicais; para os bolxeviques máis moderados, este novo Goberno provisional garantiría a elección e reunión da Asemblea Constituínte. O Soviet de Petrogrado tachou ao novo Consello de Ministros de «Goberno para unha guerra civil», negouse a outorgarlle apoio algún e anunciou que o próximo Congreso dos Soviets formaría un novo gabinete «verdadeiramente revolucionario». A delegación bolxevique abandonou o Preparlamento e comezou a axitación a favor da formación dun novo Goberno e a denuncia de Kerenskii e dos seus partidarios.

Preparativos

Decisión do Comité Central e falta de organización

Lenin, principal dirixente bolxevique, premeu con firmeza ao Comité Central do partido bolxevique para que derrocase ao debilitado Goberno provisional antes da celebración do II Congreso dos Soviets.

Malia os desexos de Lenin a favor dunha inmediata toma do poder polo partido bolxevique, os informes sobre a actitude de obreiros e soldados —dispostos a apoiar unha transferencia de poder aos soviets, pero non a alzarse unicamente polo partido—, fixeron que a dirección bolxevique centrase os seus esforzos en lograr que o Segundo Congreso dos Soviets levase a cabo o traspaso do poder gobernamental aos soviets. A maioría da dirección prefería realizar un traspaso do poder durante o Congreso dos Soviets (o representante principal desta opinión era Trotski) e ata no Comité Central unha parte notable, encabezada por Kámenev e Zinóviev, vía con aprehensión os chamamentos de Lenin á insurrección. Esta corrente consideraba que a situación non era propicia para un levantamento armado e prefería apoiarse nos soviets e na futura Asemblea constituínte para facer avanzar a revolución. Sostiña ademais que un golpe de man uniría en contra do novo Goberno a toda a burguesía, sería incapaz de enfrontarse militarmente a Alemaña, e non podería contar cun apoio decidido do proletariado mundial. Aínda que Lenin acabou por impoñer a súa opinión sobre a necesidade dun alzamento, non se fixou data e o Comité Central mostrouse moi dividido.

Lenin estaba convencido da necesidade de non agardar e de tomar o poder inmediatamente; para xustificar tal acción, expuxo diversas xustificacións: a inminente firma dunha paz entre os contendentes na gran guerra —acordo entre potencias imperialistas segundo a súa visión—, que Kerenskii preparábase para entregar a capital aos alemáns, que se preparaba outro novo golpe de Estado da dereita como o fracasado de Kornílov, ou que o triunfo da revolución rusa e mundial lograríase con escasa loita.

A situación do Goberno provisional era, en efecto, moi grave e perdía rapidamente autoridade; a situación militar na fronte norte, próximo á capital, era catastrófica e Kerenskii non tiña asegurada a lealdade da gornición da cidade. A escaseza de combustible e alimentos facía crecer a inflación. A apatía aparente da poboación podía tornarse facilmente en rebeldía e o Goberno non podía contar co apoio efectivo do Comité Executivo Central Panruso (VTsIK), illado das masas; o Soviet de Petrogrado achábase xa en mans dos bolxeviques, presidido por Trotski.

Lev Kámenev, principal dirixente da corrente bolxevique máis moderada, oposta á da toma do poder pola forza como exixía Lenin, lendo o Pravda. Esta corrente consideraba que a análise deste era errónea, que a situación non favorecía a insurrección e prefería a cooperación con outras organizacións socialistas e unha estratexia de cambio menos extremista e máis gradual.

O 24 de setembro^xul./ 7 de outubro^greg., Lenin decidiu concentrarse na substitución da dirección da maior cantidade posible de soviets, controlados desde a primavera polos socialistas moderados, mediante eleccións que permitisen obter o seu control. Os socialrevolucionarios de esquerda tamén adoptaron esta estratexia. En parte a mobilización de forzas dos partidos radicais de esquerda en vésperas do Congreso debeuse aos persistentes rumores dunha posible contrarrevolución ou cancelación do propio Congreso, que os socialistas moderados só aceptaran convocar de mala gana. O 20 de outubro de 1917, Lenin volveu á capital e os bolxeviques abandonaron o Preparlamento. Trotski tomou unha decisión crucial ao decidir utilizar os rumores de abandono da capital polo Goberno provisional para presentar a toma de control da gornición da capital e a entrega de armas aos obreiros como medidas de defensa contra os inimigos da revolución, externos (os alemáns) e internos (os contrarrevolucionarios). Catro días máis tarde, Trotski proclamaba as súas sospeitas no Congreso dos Soviets da rexión norte, coa intención de gañarse a vontade das tropas próximas á capital. Neste Congreso quedou patente o abafador apoio aos bolxeviques da rexión próxima á capital e das tropas acantonadas nas proximidades de Petrogrado. Mentres, os bolxeviques opostos á insurrección emprendían unha campaña de explicación das súas teses contrarias a un alzamento.

Lenin regresou de Finlandia á capital, reuniuse co Comité Central bolxevique o 23 de outubro de 1917 e logrou que este aprobase un alzamento armado contra o Goberno, pero non que se fixase unha data nin que se realizase antes da celebración do Congreso. A decisión aprobada, ambigua, acentuou as divisións internas no partido entre os favorables á posición de Lenin dun levantamento inmediato, aqueles que preferían realizar unha toma do poder aproveitando o Congreso dos Soviets ou como resposta a un ataque do Goberno, e a fracción máis moderada e oposta a toma do poder encabezada por Kámenev. Non se realizaron preparativos para un alzamento inmediato nos días seguintes á reunión do Comité Central e os cadros bolxeviques non se atopaban preparados para levalo a cabo por falta de organización e dirección. Non existía un plan para facerse co control das comunicacións e as redes de transporte e os gardas vermellos, cada vez máis favorables aos bolxeviques, nin sequera contaban cun mando unificado na capital.

O 12 de outubro^xul./ 25 de outubro de 1917^greg., o comité executivo do Soviet de Petrogrado aprobou a formación dun órgano para coordinar a defensa do próximo Congreso dos Soviets, o Comité Militar Revolucionario, que debía constituírse con representantes do Soviet, da sección de soldados deste, representantes da frota, dos sindicatos, dos comités fabrís, das organizacións militares dos distintos partidos do Soviet, das milicias obreiras e doutras organizacións. Convocouse ademais unha reunión das unidades da gornición para os próximos días. O Comité non era un círculo de conspiradores, senón un organismo oficial do Soviet de Petrogrado. Os socialistas moderados pronto abandonaron o CMR, o que facilitou o seu control polos extremistas e, en especial, polos bolxeviques.

A catro días da celebración prevista do Congreso, o 16 de outubro^xul./ 29 de outubro^greg., unha nova reunión do Comité confirmou a decisión de tomar o poder malia a dura oposición dos moderados; Kámenev ameazou con dimitir e este xunto con Zinóviev comezaron a expresar publicamente a súa oposición, para desgusto de Lenin. A necesaria preparación para levar a cabo o golpe contra o Goberno provisional, con todo, seguía sendo nula. A maioría da dirección do partido e das resolucións de obreiros e soldados que non paraban de aprobarse seguían preferindo tomar o poder mediante o inminente Congreso dos Soviets. Pola súa banda, os socialrevolucionarios de esquerda preparábanse tamén para crear un novo Goberno socialista formado polos diversos partidos desta corrente durante o Congreso, pero opoñíanse a unha toma do poder anterior, postura similar á dos menxeviques internacionalistas. Ese mesmo día Trotski confirmaba as noticias que o día anterior apareceran nalgúns diarios:

Dinnos que preparamos unha organización para tomar o poder. Non é ningún segredo.

O obxectivo final das manobras do Soviet de Petrogrado expúxoo o propio Trotski: o Congreso dos Soviets debía arrogarse o poder gobernamental, declarar un armisticio inmediato e entregar a terra aos campesiños. Para Lenin, porén, a toma do poder debía realizarse antes do Congreso e o papel deste debía limitarse a aceptala.

A decisión dos socialistas moderados de pospoñer o Congreso cinco días, pola falta de delegados na capital, resultou crucial: permitiu aos bolxeviques organizarse para tomar o poder e fixo que o intento de Kerenskii de desarmar aos radicais producírase antes da súa celebración. En parte o atraso do Congreso debeuse tamén á evidencia das disensións internas no partido bolxevique, que fixo albergar esperanzas aos socialistas moderados de que o Congreso acabase contando cunha maioría oposta á posición de Lenin.

Preparativos do Goberno provisional

O Palacio de Inverno, sede do Goberno provisional e último lugar que tomaron os insurrectos. O seu asedio apenas causou baixas.

Nunha sesión privada do gabinete a noite do 4 de outubro^xul./ 17 de outubro^greg., tratouse a ameaza militar alemá á capital trala ocupación das illas do Báltico próximas a Estonia polo inimigo; o ministro de Benestar, o kadete Nikolai Kishkin, propuxo o traslado da capital a Moscova e a inclusión de Petrogrado na zona da fronte, suxestión que os ministros socialistas criticaron por entender que reduciría a influencia do Soviet de Petrogrado e do VTsIK no Goberno e na futura Asemblea constituínte. Ante as críticas, o Consello de Ministros decidiu non aceptar a proposta ata que a aprobase o Preparlamento. Filtrada ao público, a discusión pareceu un intento do Goberno de utilizar aos alemáns para esmagar a revolución, que os bolxeviques utilizaron ao seu favor. O Goberno nunca tivo en realidade a intención de ceder a cidade ao inimigo, pero si de utilizar a súa proximidade para desfacerse dos elementos da gornición máis revoltosos, malia que os mandos militares non crían que os alemáns ameazasen verdadeiramente a cidade naqueles momentos.

O 9 de outubro^xul./ 22 de outubro^greg., o mando militar da capital ordenou a marcha dun terzo dos rexementos da gornición á fronte (en realidade, por motivos políticos, xa que o comandante da fronte norte prefería non recibir reforzos da capital). As unidades da gornición repudiaron entón ao Goberno provisional e proclamaron a súa lealdade ao Soviet de Petrogrado. As tropas que foran máis leais durante a supresión do levantamento de xullo, entre elas os cosacos, declararon a súa neutralidade ou se aliñaron co Soviet. Ante os persistentes rumores dun novo golpe da dereita, que alentaban as declaracións de Mikhaíl Rodzianko a favor do abandono da capital aos alemáns e o recordo dunha orde similar de Kornílov durante o seu errado alzamento, a orde do alto mando alarmou ao Soviet, que comezou a sopesar medidas para opoñerse.

O 13 de outubro^xul./ 26 de outubro^greg., Kerenskii compareceu ante o Preparlamento para desmentir os rumores que afirmaban que preparaba o traslado da capital. Máis tarde o gabinete reuniuse e decidiu facer un chamamento á poboación para que non apoiase as accións dos bolxeviques e deixase o seu trato ao Goberno, que confiaba en contar coa forza necesaria, segundo os informes do coronel Polkóvnikov, recentemente nomeado comandante do distrito militar da capital.

Aleksandr Konoválov, vicepresidente do Goberno provisional

Mentres, o Goberno —con Kerenskii ausente na fronte entre o 14 de outubro^xul./ 27 de outubro^greg. e o 17 de outubro^xul./ 30 de outubro^greg.— mostrábase cada vez máis inquedo pola posibilidade dun levantamento bolxevique, aínda que os mandos militares da capital seguían asegurando que tomáranse as medidas necesarias para esmagalo. Kishkin estaba convencido de que o Goberno contaba con forzas suficientes como para esmagar un posible alzamento dos bolxeviques, pero non para realizar unha acción preventiva contra eles. O vicepresidente do Goberno, Aleksandr Konoválov decidiu solicitar reforzos das escolas militares de Oranienbaum e Peterhof, artillaría das escolas de artilleiros da capital, e o envío dun batallón de ciclistas ao Palacio de Inverno para reforzar a súa defensa. Á volta de Kerenskii, Konoválov houbo de convencelo para permanecer na capital e asistir a unha reunión do gabinete na que os ministros de Defensa e Interior mostráronse confiados en poder esmagar calquera disturbio e o propio Kerenskii expresou o seu desexo de que os bolxeviques alzáranse para poder esmagalos. A noite seguinte, unha nova reunión do gabinete aprobou a aplicación de novas medidas para sufocar un posible levantamento, que Kerenskii dispuxo cos mandos militares da capital. Patrullas de cosacos percorrían a cidade a noite previa á do suposto alzamento —a data orixinal de apertura do Congreso dos Soviets— e reforzouse a defensa do Palacio de Inverno. O Consello de Ministros realizou ademais diversas proclamas pedindo á poboación que mantivese a orde. Kerenskii comunicou tanto ao embaixador británico como ao Preparlamento que se atopaba preparado para enfrontarse aos bolxeviques. En Kaluga, preto de Moscova, ordenouse aos cosacos disolver o soviet local e ademais renovouse a orde de detención de Lenin; todas estas medidas contaron co firme apoio dos menxeviques e socialrevolucionarios do Comité Executivo Central Panruso (VTsIK).

O intento do VTsIK de lograr o apoio das unidades militares da gornición para o Goberno fracasou: as unidades enviaron delegados á conferencia co coronel Polkóvnikov, pero os representantes do VTsIK non lograron convencer aos delegados para apoiar ao Goberno fronte ao Soviet. Nos días anteriores á toma do poder polos bolxeviques, o Goberno de Kerenskii non logrou deter o seu debilitamento.

Os preparativos do Goberno terminaron o 20 de outubro^xul./ 2 de novembro^greg. co envío dunha compañía de corenta ciclistas ao Palacio de Inverno e a solicitude ao alto mando de unidades cosacas da fronte para substituír a aquelas consideradas máis próximas aos bolxeviques. O plan do Goberno incluía o control dos principais edificios da capital, do centro da urbe, e das pontes que daban acceso a este desde a periferia.

Vésperas do II Congreso dos Soviets

Aleksandr Kerenskii.

O 21 de outubro^xul./ 3 de novembro^greg., unha conferencia de unidades da gornición de Petrogrado, organizada polo Comité Militar Revolucionario de Petrogrado (CMR), confirmou a lealdade das unidades ao Soviet de Petrogrado fronte ao Goberno; a revolución aprobada finalmente animaba ao Comité Militar Revolucionario e ao Soviet de Petrogrado a tomar o poder, asinar a paz, asegurar o abastecemento de alimento á poboación e aprobar a reforma agraria. Esa mesma noite, enviados do CMR acudiron a comunicar ao xefe do distrito militar da capital, o coronel Polkovnikov, que a partir de entón toda orde debía ser visada polo CMR, pretensión que o xeneral rexeitou. Esta actitude levou ao CMR a informar ao día seguinte ás unidades da gornición de que consideraba contrarrevolucionario ao mando do distrito militar, a revolución en perigo, e que toda orde debía ser aprobada polo CMR. Comezou entón a enviar aos seus propios comisarios ás principais unidades militares da capital e asegurarse deste xeito o control da gornición, do que privaba ao Goberno. As unidades recibiron en xeral con entusiasmo aos novos comisarios do CMR, a miúdo bolxeviques liberados de prisión facía pouco. O CMR deu orde así mesmo aos arsenais de non fornecer armas ou municións sen o seu permiso.

O 22 de outubro^xul./ 4 de novembro^greg., sucedéronse as manifestacións na capital; proclamouse «día do Soviet de Petrogrado» e bolxeviques e socialrevolucionarios de esquerda trataron de mobilizar á poboación a favor do traspaso do poder aos soviets, con grande éxito. Os oradores enviados polo CMR aos rexementos atizaron o descontento co Goberno. A cidade atopábase en tensión ante posibles choques entre os manifestantes e os cosacos, que convocaran unha marcha patriótica ese día para conmemorar a liberación de Moscova de mans de Napoleón; algunhas unidades mobilizáronse e decidiron permanecer en alerta ata o comezo do Congreso dos Soviets. Algunhas unidades de gardas vermellos achábanse tamén en alerta. A media tarde, o xefe do Estado Maior da rexión militar da capital, o xeral Yakov Bagratuni, solicitou á fronte norte a preparación de diversas unidades militares para a súa envío inmediato a Petrogrado, pero o comisario da fronte, Voitinski, afirmou que tal medida era imposible sen explicar ás tropas para que llas preparaba. Aleksandr Kerenskii reiterou a petición en balde pouco despois.

Ao día seguinte, o CMR anunciou á poboación as medidas que tomara para controlar a gornición e os puntos estratéxicos da capital aducindo que estaba defendendo a revolución. Logo de todo un día de debates, a fortaleza de San Pedro e San Paulo decidiu finalmente someterse ás ordes do CMR. O arsenal da fortaleza permitiu ao CMR armar a numerosos gardas vermellos. A autoridade dos mandos do distrito militar da capital era cada vez menor.

Mentres, o Goberno confiaba en contar con suficientes tropas leais para esmagar un posible alzamento, aínda que días antes o ministro de Interior admitira que non tiña forza suficiente para atacar directamente aos radicais de esquerda. Kerenskii, con todo, mostrábase seguro de poder acabar con calquera desorde e comunicou ao embaixador británico a súa esperanza de que os bolxeviques levantásense para poder acabar con eles. Mentres, as manobras do CMR, os preparativos dos gardas vermellos e as manifestacións de apoio á toma do poder polos soviets acabaron por inquietar ao Goberno, que tratou en balde de recibir reforzos militares da fronte norte. Ante a inminencia da apertura do Segundo Congreso dos Soviets que probablemente aprobaría o seu destitución e o traspaso do poder, o Goberno decidiuse a tratar de aplicar medidas preventivas; a noite do 23 de outubro^xul./ 5 de novembro^greg., Kerenskii propuxo deter ao CMR, pero o gabinete só aprobou o procesamento dalgúns membros, a pechadura de dous xornais bolxeviques e o reforzo da defensa do Palacio de Inverno, medidas menores e insuficientes que, con todo, desataron o enfrontamento ao proporcionar a acción «contrarrevolucionaria» que os seus adversarios estaban esperando. Kerenskii ordenou ademais a Bagratuni presentar un ultimato ao CMR: debía rescindir a súa orde de control da gornición ou enfrontarse ás medidas que o Goberno considerase oportunas para restaurar a orde. Esa mesma noite, o CMR, influído polos moderados do Soviet de Petrogrado, decidiu aceptar o ultimato de Kerenskii, concesión que resultou inútil.

A distribución de forzas e situación da gornición

Garda Vermella en Petrogrado. Favorables aos bolxeviques, o seu valor militar era dubidoso.

Mentres que o Goberno dependía fundamentalmente dos cadetes e dos tres rexementos de cabalería cosaca acuartelados na capital, os bolxeviques apoiábanse nos gardas vermellos —numerosos e decididos pero inexpertos—, os mariños —ferventes partidarios pero pouco numerosos— e os soldados —expertos e moi numerosos pero en xeral pasivos no enfrontamento—. Os bolxeviques debían tratar de gañarse o favor dos 150.000 homes da gornición; a súa renuncia a que se lles enviase á fronte como pretendía o Goberno e o comandante da fronte norte, favorecía a aqueles.

O 17 de outubro^xul./ 30 de outubro^greg., Vladimir Cheremisov e o seu comisario, o exbolxevique Voitinski, celebraron unha conferencia coas unidades da gornición para explicarlles a necesidade de que unisen ás unidades da fronte para defender a capital. A delegación da gornición, maioritariamente bolxevique, receaba dos motivos reais da manobra e insistiu en que o Soviet de Petrogrado tivese a última palabra no traslado das unidades. Coas partes en desacordo, a conferencia resultou un fracaso; cinco días máis tarde, o 5.º Exército de Cheremisov elixiu un novo comité con maioría bolxevique. O mesmo día da reunión o Soviet creou a organización que debía coordinar os asuntos militares: o Comité Militar Revolucionario, controlada en realidade pola organización equivalente do partido bolxevique. Ao día seguinte da reunión con Cheremisov, as unidades da gornición reuníronse pola súa banda no Smolny e expresaron a súa falta de confianza no Goberno e o seu apoio ao Soviet de Petrogrado; os membros do VTsIK que autorizaran a reunión acabaron por abandonala sen que se lles permitise tomar a palabra.

Sucesos en Petrogrado

Peche das imprentas e primeiros enfrontamentos

Ao redor das 3:00 a. m. do 24 de outubro^xul./ 6 de novembro^greg., Kerenskii atopábase no Palacio de Inverno acompañado polos mandos militares para bosquexar as medidas que debían desbaratar aos bolxeviques; o ultimato ao CMR non recibira respostas e o gabinete aprobara pouco antes o arresto dos seus dirixentes. Entón chegou un mensaxeiro indicando que finalmente o CMR aceptara as esixencias dos mandos militares, pero Kerenskii negouse a abandonar o seu plan: o xeneral Bagratuni continuou solicitando reforzos da fronte (junkers de Oranienbaum, tropas de asalto de Tsarskoye Selo e artillaría de Pavlovsk) mentres que o coronel Polkóvnikov ordenaba o arresto e xuízo dos comisarios enviados polo CMR ás unidades da gornición. O CMR sería levado a xuízo e aqueles liberados tras participar nas Xornadas de Xullo serían detidos de novo. Dous xornais bolxeviques, Rabochi Put e Soldat, serían clausurados por incitar á insurrección, outros dous conservadores serían pechados tamén para manter a aparencia de imparcialidade. Reforzouse ademais a garda do Palacio de Inverno. Convencido de que estas medidas poderían ser mal recibidas por parte de formacións políticas, aceptou a suxestión dalgúns ministros de acudir a explicalas ante o Preparlamento ese mesmo día.

Gardas Vermellos fronte ao Instituto Smolny, centro da Revolución de Outubro.

De madrugada, ás 5:30 a. m., un pequeno destacamento de cadetes e milicianos enviado polo Goberno asaltou a imprenta dos dous diarios bolxeviques, destruíron o número do día, danaron as instalacións e clausuraron a imprenta. Os empregados acudiron ao próximo Instituto Smolny, sede do Soviet de Petrogrado, do Comité Militar Revolucionario de Petrogrado e do partido bolxevique a comunicar o sucedido. Convocouse unha reunión de urxencia que incluíu a representantes do Soviet, o CMR e dos partidos bolxevique e socialrevolucionario de esquerda; a acción gobernamental tachouse de contrarrevolucionaria e pronto se recibiu información sobre sospeitosos movementos de tropas. O CMR inmediatamente considerou as medidas como unha traizón á revolución e un ataque ao congreso e enviou a súa «directiva número 1» ás unidades ordenando a súa mobilización. Malia os desexos dunha minoría tanto do CMR como da dirección bolxevique, desestimouse a idea dun alzamento inmediato contra o Goberno e as medidas adoptadas limitáronse a garantir a celebración do Congreso dos Soviets.

Ás 10:00 a. m., o gabinete volvía reunirse para que Kerenskii informase aos ministros das medidas adoptadas durante a madrugada; aínda se mostraba confiado de ter a situación baixo control, malia as dúbidas doutros ministros. A milicia da cidade, con todo, ignorou as ordes do Goberno de arrestar aos membros do CMR ou de desbandar ás forzas leais aos bolxeviques xa que dependía do concello e non do Consello de Ministros. Durante os días seguintes, a milicia mantivo as súas actividades policiais e non participou na defensa do Goberno provisional. A maioría das medidas ordenadas por Kerenskii eran, en realidade, defensivas: enviáronse destacamentos de cadetes a gardar as estacións de ferrocarril e reforzouse a garda do Palacio de Inverno.

O mesmo día, o primeiro ministro Kerenskii tratou de acelerar a chegada de tropas leais ao Goberno á capital, de acuartelar á gornición e de retirar aos comisarios políticos do Comité Militar Revolucionario destacados nela, sen éxito. Durante a mañá e comezos da tarde quedou claro que a maioría das tropas da capital seguían as directivas do Soviet de Petrogrado e desoían as ordes do Goberno. Os dous bandos acusáronse mutuamente de traizoar á revolución e se arrogaron o papel dos seus defensores.

Pola tarde, sóubose que as tropas que tiñan que acudir á capital para socorrer ao Goberno pasáronse ás filas do Comité ou estaban sendo retidas lonxe da cidade polos partidarios do mesmo. Os mariños do cruceiro Aurora, que se achaba nos estaleiros franco-rusos para ser reparado, se amotinaron contra os seus oficiais cando estes ordenaron que o buque abandonase a capital, orde que fora rescindida por pór o soviet da frota. O Goberno contaba na cidade con apenas uns poucos miles de tropas, moitos menos que os seus adversarios, fundamentalmente oficiais, cosacos, cadetes e un batallón de mulleres. Ao redor de duascentas destas presentáronse no Palacio preto do mediodía e 68 cadetes da Academia de Artillaría Mijáilovski uníranselles dúas horas máis tarde. Os seus intentos de manter o control da gornición da capital resultaron infrutuosos. Aínda que a maioría dos soldados mostrouse reticente a participar nos enfrontamentos, aqueles que o fixeron inclináronse por obedecer ao Soviet. Aínda que a maioría das unidades permaneceu nos seus cuarteis, algunhas das unidades máis radicalizadas acudiron ao chamamento do Soviet, do mesmo xeito que case todas as unidades de gardas vermellos, suficientes para asegurar a vantaxe numérica do Soviet de Petrogrado fronte ao Goberno.

Debilidade do Goberno

Ao mediodía do 25 de outubro^xul./ 7 de novembro^greg., o Preparlamento comezou unha nova sesión presidida por Nikolai Avkséntiev. Kerenskii acudiu pouco despois e solicitou realizar unha comunicación especial á asemblea; nun longo discurso dunha hora no seu estilo característico, pediu o seu apoio incondicional tras describir os acontecementos dos últimos días, que lle foi denegado, ata coa ausencia da esquerda radical e malia a ovación que recibiu antes de retirarse. A esquerda moderada —reunida con urxencia no VTsIK desde a media noite ata as 4:00 a. m. do día seguinte— limitouse a publicar un novo e inútil chamamento á calma e a alertar dunha posible contrarrevolución como resposta ao levantamento. Os socialistas moderados lograron aprobar por escasa maioría e logo de catro horas de debates unha moción de apoio ao Goberno, condicionado á adopción por este de reformas radicais inmediatas, co fin de atraer aos partidarios dos bolxeviques e acougar a aqueles que reclamaban desde marzo ditas medidas. Kerenskii rexeitou a proposta e afirmou ser capaz de resolver a situación por si só.

Lev Trotski, revolucionario ruso e principal organizador da revolución en Petrogrado.

Tras abandonar a sede do Preparlamento, Kerenskii marchou á sede do distrito militar, anexo ao Palacio de Inverno, para dirixir as accións contra os bolxeviques, de novo de carácter defensivo: mantemento do control dos edificios oficiais e dos puntos estratéxicos de comunicacións fronte a posibles ataques e illamento dos barrios da periferia mediante a elevación das pontes sobre o Nevá. Destacamentos de cadetes enviáronse a asegurar os edificios e a patrullar as rúas, algunhas institucións oficiais comezaron a pechar e, ás 15:00, desconectáronse os teléfonos do Instituto Smolny na central telefónica.

Entre as 14:00 e 15:00, os cadetes tomaron o control da ponte Nikoláievski e o do palacio, levantando a primeira; outro destacamento tratou de facer o mesmo coa de Liteiny, pero o xentío impediullo e un grupo de gardas vermellos fíxose con ela. Ao redor das 18:30, o Rexemento Pávlovski —fiel ao CMR— ocupou a ponte Tróitski, adiantándose a outra patrulla de cadetes que se dirixía alí co mesmo obxectivo. O comisario do rexemento de granadeiros acuartelado no distrito de Petrogrado enviou ás súas forzas a ocupar as pontes (o de granadeiros e o Samsónievski) axiña que recibiu noticia do que ocorría noutras zonas, ata antes de recibir a orde do CMR. A media tarde, as principais pontes da capital quedaban en mans dos insurrectos, os intentos do Goberno de levantalas fracasaron.

O CMR formou un comité para dirixir o enfrontamento co Goberno; as súas ordes, en realidade, consistiron en pouco máis que enviar máis comisarios, esta vez aos puntos estratéxicos, para esixir o seu sometemento ao CMR. Aos poucos ao longo do día, os principais centros da capital pasaron a mans das forzas leais ao Soviet de Petrogrado nunha serie de enfrontamentos incruentos coas forzas fieis ao Goberno. Ás catro da tarde, os ciclistas que protexían o Palacio de Inverno decidiron retirarse; un dos seus comisarios ocupou unha hora despois a central de telégrafos por orde do Comité Militar, co apoio dos soldados que a gardaban, pertencentes ao Rexemento Kexholm, partidario do CMR. Tres horas máis tarde un destacamento de cadetes chegou para controlar o edificio, pero os soldados non llo permitiron e os cadetes retiráronse. Ao redor desa hora, o CMR solicitou o envío de mariños da frota do Báltico desde Helsingfors (denominación de Helsinqui en lingua sueca), que partiron cara á capital en catro dragaminas e máis tarde, ás 3:00 a. m. do día seguinte, en ferrocarril; estes últimos non chegaron a tempo de participar nos acontecementos da capital, xa que a súa viaxe foi entorpecida polas autoridades ferroviarias. Mentres, gran cantidade de gardas vermellos mobilizáronse e acudían en gran número a Smolny. Inquedo pola posible reacción do Goberno, o CMR ordenou tomar novas instalacións clave da cidade: pasadas as nove da noite, tropas insurrectas —o Rexemento de Gardas Izmáilovski, o primeiro da gornición en apoiar o Goberno durante as Xornadas de Xullo— ocuparon a Estación do Báltico, cortando os posibles reforzos ao Goberno desde o oeste; ao redor das 21:00, pasaron da oficina de telégrafos á veciña axencia de noticias; enviáronse comisarios tamén para tomar posesión da central telefónica, a central eléctrica e o resto de estacións de ferrocarril. Unha hora máis tarde, cadetes da Escola de Artillaría Mijáilovski trataron de arrestar a Lenin na próxima imprenta bolxevique do distrito de Výborg; non só Lenin non se atopaba alí senón que, para cando atoparon as oficinas bolxeviques, chegara unha unidade de gardas vermellos que os detivo.

Á noitiña as forzas do Soviet de Petrogrado controlaban xa a maior parte da cidade. As medidas de Soviet, con todo, seguían sendo defensivas, para evitar un posible golpe de man gobernamental e asegurar a celebración do Congreso Panruso dos Soviets que debía realizar o traspaso do poder.

Mentres, Lenin, aínda escondido na capital, observaba con inquietude os últimos acontecementos; sen entender porqué os seus correlixionarios non acababan definitivamente co Goberno de Kerenskii sen esperar á apertura do congreso, solicitou infrutuosamente ao partido permiso para acudir a Smolny. Desesperando da pasividade do Comité Central, pola tarde tratou de obter o apoio do comité da cidade e dos distritos. Sen poder conterse e malia a orde do Comité Central de permanecer no seu escondedoiro, disfrazouse e partiu en tranvía e logo a pé cara a Smolny acompañado só por un gardacostas.

Chegada de Lenin e toma do poder

Distribución de forzas e acontecementos da revolución en Petrogrado.

Preto da medianoite do 25 de outubro^xul./ 7 de novembro^greg., Lenin chegou á sede do Soviet de Petrogrado, intensificándose desde entón as accións do Comité contra o Goberno provisional de Aleksandr Kerenskii: abandonouse toda referencia á pura defensa da revolución e adoptáronse medidas para crear un novo Goberno revolucionario antes da apertura o mesmo día do Segundo Congreso Panruso dos Soviets. A debilidade do Goberno de Kerenskii e o control da capital contribuíron tamén ao cambio de actitude do Soviet. Lenin, disfrazado e acompañado unicamente por un gardacostas, lograra chegar ao Instituto Smolny tras evitar ser detido por unha patrulla de cadetes que non o recoñeceu e o tomou por un borracho.

Mariñeiros revolucionarios; participaron en diversas accións durante a Revolución de Outubro do lado do CMR e constituían unha das forzas militares máis favorables aos bolxeviques.

O Comité Militar Revolucionario de Petrogrado comezou a planear a disolución do Preparlamento, o arresto do Goberno provisional e a toma dos últimos puntos estratéxicos da cidade que escaparan ata entón do seu control. Ás 1:30 a. m., mariños, soldados do Rexemento Kexholm e gardas vermellos tomaron a oficina central de correos. Ás dúas da madrugada, tropas do Comité ocupaban a Estación Nikoláievski e a central eléctrica da cidade. A ponte Nikoláievski foi capturada pouco despois, ás 3:30 a. m., tras ancorar preto o cruceiro Aurora. O intento dun pequeno grupo de tropas de choque fieis ao Goberno de retomalo pouco despois non tivo éxito. Soldados do Rexemento Kexholm recibiron ordes de ocupar a central telefónica, o Banco Estatal e o Tesouro. Ás 6:00 a. m., ocupábase o Banco Estatal e, ás 7:00 a. m., caía a central telefónica, tras un momento de tensión cos cadetes que a gardaban, pero sen realizar un só disparo. Volvéronse conectar os teléfonos de Smolny e desconectáronse os do Palacio de Inverno. Máis tarde capturouse sen problemas o Tesouro, que estaba gardado por tropas do Rexemento Pávloski, un dos máis leais ao CMR. Ás 8:00 a. m., o CMR capturaba a última grande estación de ferrocarril, a de Varsovia, que comunicaba coa fronte norte. Ao amencer, case toda a cidade salvo o Palacio de Inverno achábase baixo o control do Soviet de Petrogrado. Nin os defensores do Palacio nin os sitiadores desexaban, con todo, enfrontarse e arriscarse a sufrir baixas. A cidade espertou con notable normalidade: os edificios oficiais, escolas e transporte público funcionaban regularmente. O Goberno carecía para entón, con todo, de luz e teléfono nos edificios que aínda controlaba.

Ao amencer os mandos militares trataran de solicitar a axuda dos tres rexementos cosacos da cidade, que se negaron a concedela unha vez que quedou claro que o Goberno non podía contar cun apoio claro das unidades de infantaría. A primeira hora da mañá, os mandos militares comunicaban ao Goberno a falta de tropas e a gravidade da situación; ás 10:00 a. m. o Goberno transmitíao ao alto mando a través da liña directa que non fora cortada polos rebeldes. Ás once e media da mañá, ante a situación desesperada na capital, Kerenskii abandonou a cidade camiño da fronte co obxectivo de reunir tropas leais que esmagasen a revolta, xa vitoriosa en Petrogrado. Os cadetes que defendían o Palacio esixiran garantías da chegada de reforzos para continuar nos seus postos. Ao tempo os bolxeviques proclamaban o traspaso do poder aos soviets.

Proclamación do derrocamento do Goberno provisional polo Comité Militar Revolucionario (Voenrevkom) do Soviet de Petrogrado.

Mentres Kerenskii trataba de atopar un automóbil que o sacase da cidade —as estacións atopábanse xa en mans do Soviet de Petrogrado e os coches do palacio foran sabotados— Lenin redactaba a proclamación que depoñía ao seu Goberno e que se difundiu inmediatamente pola cidade:

¡Aos cidadáns de Rusia!

O Goberno provisional foi deposto. O poder estatal pasou a mans do órgano do Soviet de Obreiros e Soldados de Petrogrado, o Comité Militar Revolucionario, que dirixe ao proletariado e á guarnición de Petrogrado.

A causa pola que o pobo loitou —a oferta inmediata dunha paz democrática, a abolición da propiedade da terra polos terratenentes, o control obreiro da industria e a creación dun Goberno dos soviets— quedou asegurada.

Viva a revolución dos traballadores, soldados e campesiños!

Comité Militar Revolucionario do Soviet de Obreiros e Soldados de Petrogrado 25 de outubro de 1917, 10:00 da mañá.

Os chamamentos dun membro do Comité Central do Partido Social-Revolucionario ás unidades supostamente afíns para defender ao Goberno de Kerenskii fracasaron. A influencia do partido entre as tropas estaba desaparecendo e non era xa suficiente para garantir o apoio das unidades da capital ao Goberno. As bases do partido na capital, traballadores e soldados principalmente, non estaban dispostos a alzarse en defensa do Goberno de coalición cos partidos burgueses.

Ao longo do día, as forzas do CMR tomaron os últimos edificios relevantes aínda controlados polo Goberno: a prisión de Krestý tivo que liberar os seis presos que tiña por axitación e o Palacio Mariinski, sede do Preparlamento, quedou rodeado e este pouco despois disolto logo de protestar formalmente —non se detivo a ningún dos seus membros—; as oficinas oficiais pecharon, así como os colexios.

Pola tarde, nunha reunión do Soviet de Petrogrado, Trotski anunciou a caída do Goberno e as medidas adoptadas para asegurar o poder na capital. Pouco despois e por primeira vez desde as Xornadas de Xullo, Lenin apareceu ante o Soviet de Petrogrado e recibiu unha grande ovación; o Soviet aprobou o traspaso do poder, malia que o Palacio de Inverno aínda non caera. Esa mesma mañá formouse un comité de tres membros para encargarse do asedio, que Lenin seguía desexando que terminase antes da apertura do Congreso dos Soviets.

A toma do Palacio de Inverno

O plan do Comité Militar Revolucionario de Petrogrado encargado da toma do Palacio de Inverno consistía na formación de dous aneis concéntricos ao redor do edificio, un interior para manter a presión sobre os sitiados —formado principalmente por soldados dos rexementos Pávlovski (ao norte) e Kexholm (ao sur)— e outro exterior para evitar posibles intentos de auxilio das tropas cosacas ou dos cadetes; o cerco incluía a Fortaleza de San Pedro e San Paulo e o cruceiro Aurora. Definiuse unha estrutura de mando tan complicada —criticada polo propio Trotski— que atrasou as operacións. Antonov-Ovseenko, membro bolxevique do CMR, comunicou o plan aos comisarios de rexemento: presentaríase un ultimato ao Palacio e, en caso de non ser aceptado a tempo, a Fortaleza realizaría un sinal cun farol vermello para comezar o bombardeo. As primeiras salvas debían provir do Aurora e debían ser de fogueo; en caso de continuar a resistencia, tanto o cruceiro como a fortaleza comezarían o bombardeo con lume real.

Ao redor das 13:00, un grupo de mariños ocupou o Almirantado e arrestou ao alto mando da Mariña.

Defensores do Palacio de Inverno, entre os que estaba o «batallón da morte», formado por mulleres.

O cruceiro Aurora a comezos do século XXI. Un disparo de fogueo dos seus canóns de proa sinalou o comezo do asalto final ao Palacio de Inverno e causou o abandono de parte dos defensores, atemorizados pola tremenda detonación. Máis tarde participou no bombardeo do palacio, que apenas causou danos no edificio.

O primeiro atraso no plan produciuse ao non aparecer os mariños de Helsingfors que se esperaban ás 14:00 para reforzar aos soldados. Os de Kronstadt acababan de chegar á capital nunha improvisada frota de barcos diversos. O obsoleto Amur ancorou xunto ao Aurora mentres o resto de embarcacións fixérono preto do Almirantado; en total, 3.000 mariños de Kronstadt desembarcaron para unirse ao asedio.

Mentres, no Palacio, trala marcha en busca de reforzos de Aleksandr Kerenskii a media mañá, o gabinete reuniuse presidido polo vicepresidente do Goberno, Konoválov, para relevar a Polkóvnikov, cuxo mando parecía insatisfactorio, e nomear ao conservador ministro de Benestar, Kishkin, gobernador xeral a cargo da defensa con poderes ditatoriais. Decidiuse ademais manter a sesión ata ser socorridos polas tropas que se esperaban da fronte ou ser arrestados polos insurxentes. O mando efectivo das tropas do Palacio quedou en mans do viceministro P. I. Palchinski, que se atopou nunha situación grave: falto de víveres, sen plan de defensa, cunha oficialidade confundida e unhas tropas desmoralizadas. Kishkin partiu á próxima sede do Estado Maior para relevar a Polkóvnikov e nomear no seu lugar ao xefe do Estado Maior da rexión militar da capital, o xeneral Bagratuni, acción que só logrou aumentar a confusión reinante no lugar.

Fóra, só houbo un débil intento por parte das forzas gobernamentais de retomar un edificio importante baixo control do CMR: o principal comisario do Exército, Stankévich, tratou de recuperar a central telefónica cun grupo de cadetes, pero foi rexeitado logo dun breve combate. De volta na sede do Estado Maior, na praza do Palacio, informou ao alto mando da necesidade de reforzos —que lle aseguraron achábanse de camiño— e da imposibilidade de resistir máis de dous días coas escasas forzas aínda leais ao Goberno.

Durante a tarde, chegaron reforzos aos atacantes do Palacio de Inverno, mentres que parte das forzas que o defendían retiráronse, sen que lles molestasen os que rodeaban o edificio. Un par de escuadróns de cosacos e algúns cadetes lograron chegar ao Palacio sen que os atacantes lles estorbasen, o que volveu equilibrar a defensa.

Mentres, Lenin incitaba aos responsables do asedio a concluílo canto antes para evitar máis atrasos na apertura do congreso e o nerviosismo dos delegados. Ante esta situación, o comandante da Fortaleza decidiu enviar finalmente o ultimato previsto ás 18:30 con dous ciclistas que se trasladaron ata a sede do Estado Maior; o ultimato expiraba ás 19:10 e esixía a rendición do Goberno e das súas tropas. Os ministros volvéronse reunir precipitadamente abandonando a súa cea para rexeitar a esixencia de rendición e ignorar o ultimato. Expirado este, soldados do Rexemento Pavloski tomaron a sede do Estado Maior, malia os intentos dos cadetes do Palacio de auxiliar aos seus defensores. Naquel momento, o comandante da fronte norte, o xeneral Cheremisov, achábase en comunicación co persoal do edificio para informarse da situación na capital cando as comunicacións cortáronse pola conquista. Bagratuni, no Palacio en conversacións cos ministros, decidiu entón dimitir e os insurxentes arrestárono pouco despois.

Entre as 20:00 e as 21:00, parte das forzas que defendían o Palacio negociaron cos atacantes a súa marcha, co beneplácito dos oficiais, que non desexaban afundir aínda máis a moral reténdoos no edificio: un batallón de forzas de asalto e algúns cosacos abandonaron o Palacio. No exterior, o cerco estreitouse coa chegada de novas unidades, entre elas mariños de Finlandia e de Kronstadt. Tras dous intentos de negociación entre os responsables do asedio e as tropas que defendían o Palacio, máis da metade dos cadetes que aínda permanecían no edificio retiráronse cara ás 22:00.

Logo dunha certa confusión ao difundirse a falsa noticia da caída do Palacio, retomouse o asedio desde a Fortaleza; por fin atopouse o farol necesario para avisar segundo o acordado ao Aurora ás 21:35, e cinco minutos máis tarde este realizou un disparo de fogueo cos seus canóns de seis polgadas. A salva aterrorizou aos defensores do Palacio e asegurou a lenda revolucionaria do barco, que se mantivo como museo nos peiraos do río Nevá. A continuación, tras dar tempo a que parte dos defensores retiráranse do Palacio, a fortaleza uniuse ao bombardeo ao redor das 23:30, esta vez con munición real, e disparou unha trintena de proxectís contra o Palacio, dos que só lle alcanzaron dous ou tres que causaron poucos danos. Malia que Antonov-Ovseenko rexeitou un acordo conseguido por Chudnovski para que algúns dos defensores evacuasen o Palacio coas súas armas, algúns grupos rendéronse incondicionalmente. As mulleres do batallón, temendo ser violadas, negáronse pola contra a entregar as armas. Mentres, a delegación municipal que tratara de deter o bombardeo a petición do Palacio, que lograra poñerse en contacto co concello, tivo que abandonar a súa misión polo rexeitamento dos atacantes a permitirlle subir a bordo do Aurora e non serlle posible entrar no Palacio. Informado o concello, decidiu en pleno —coa oposición dos concelleiros bolxeviques— marchar cara ao Palacio para protexer fisicamente ao Goberno, moción que aprobou e que apoiou o Comité Executivo Central dos Soviets de Campesiños.

Á noitiña pequenos grupos de atacantes comezaron a penetrar nel, e cara á medianoite o seu número aumentou notablemente; si ao comezo os defensores desarmaban aos poucos que entraban no Palacio, ao crecer o seu número foron os atacantes quen comezaron a desarmar aos sitiados. A marcha de parte dos defensores facilitou a infiltración dos atacantes no edificio. Tras unha interrupción dunha hora para esperar a rendición de máis defensores, o asalto ao Palacio renovouse ao redor das 23:00. Retomouse o bombardeo, ata o risco de ferir aos propios asaltantes, que xa se atopaban no Palacio.

Cara á medianoite, un grupo máis de trescentas persoas que contaba con concelleiras, deputados do Congreso dos Soviets e membros do comité executivo dos Soviets de campesiños, entre outros, reuniuse no concello e comezou a marchar cantando A Marsellesa cara ao Palacio, encabezado polo alcalde socialrevolucionario Shreider e o único ministro que non se achaba sitiado, Prokopovich. Na praza de Kazán, xa preto do Almirantado, un destacamento de mariños bloqueoulles o paso, e tras unha axitada discusión o grupo regresou ordenadamente ao concello sen lograr o seu obxectivo.

Ao redor das 2:00 a. m., os atacantes atoparon finalmente a sala onde se atopaba reunido o gabinete, que ordenou aos cadetes que a defendían que non ofrecesen resistencia para evitar o derramamento de sangue. Vladimir Antonov-Ovseenko encabezou a marea de tropas que ocupou rapidamente a habitación e declarou o arresto dos ministros. En nome do Goberno, Konoválov declarou o seu sometemento á forza ás 2:10 a. m. do 26 de outubro^xul./ 8 de novembro de 1917^greg.. Arrestouse a todos os ministros salvo a Kerenskii e Prokopovich, que non se atopaban presentes no Palacio. Para entón a cidade achábase completamente baixo o control do Soviet de Petrogrado e o Congreso dos Soviets xa comezara. Conduciuse aos ministros a pé ata a Fortaleza de San Pedro e San Paulo e os comisarios do CMR tiveron que formar unha garda especial de mariños e soldados para protexelos do xentío que se apiñaba ás portas do Palacio e ameazaba con linchalos, especialmente cando se coñeceu que Kerenskii non fora capturado.

As películas e os cadros que reflectiron o asalto mostraron un grande ataque ao Palacio de Inverno e unha loita feroz cando, en realidade, os insurxentes bolxeviques atoparon pouca resistencia e puideron penetrar sen moita dificultade no edificio e tomalo. Na súa maior parte, o alzamento en Petrogrado efectuouse sen derramamento de sangue e nun ambiente de normalidade xeral na capital. Calcúlase que no asalto morreron unicamente cinco mariños e un soldado de entre os atacantes e que os defensores non sufriron baixas mortais.

O Segundo Congreso dos Soviets e o golpe bolxevique

A primeira sesión: retirada dos moderados e disensión socialista

Tropas favorables ao Comité Militar Revolucionario nas rúas de Petrogrado.

Namentres, o mesmo día 25 de outubro^xul./ 7 de novembro^greg., ás 10:40 p.m., inaugurábase o Segundo Congreso Panruso dos Soviets de Deputados dos Obreiros e Soldados con case nove horas de atraso. Os bolxeviques trataran de tomar a sede do Goberno provisional antes da apertura do congreso, pero os delegados, incapaces de esperar máis, forzaron o seu comezo.

Ao Segundo Congreso dos Soviets acudiron uns 670 delegados electos, dos cales 300 eran bolxeviques e preto de cen eran socialrevolucionarios de esquerda, que tamén apoiaron o derrocamento do Goberno de Kerenskii. O apoio aos bolxeviques crecera espectacularmente nos últimos meses antes do congreso, aínda que non contaban con maioría absoluta entre os delegados. A primeira tarefa do congreso foi a elección dunha nova presidencia; os bolxeviques propuxeron unha representación proporcional ás delegacións, con catorce bolxeviques, sete socialrevolucionarios, tres menxeviques e un menxevique internacionalista (Martov), que se aprobou nunha buliciosa votación. Nomeouse a Kamenev presidente do congreso. Tras presentar a orde do día que desexaban tratar os bolxeviques —formación dun novo Goberno, accións para acabar coa guerra e a convocatoria da Asemblea Constituínte—, Kamenev cedeu a palabra a Martov.

Delegados do Segundo Congreso Soviético.

Pouco despois de comezar a sesión, os delegados oíron os disparos da fortaleza capitalino contra o Palacio de Inverno. Inicialmente, o congreso aprobou por unanimidade a proposta do dirixente menxevique internacionalista Iulii Martov de proclamar un Goberno democrático conxunto de todos os partidos que formaban parte do Soviet de Petrogrado, co fin de evitar un maior derramamento de sangue. A proposta recibiu o apoio de Anatolii Lunacharskii en nome dos bolxeviques e de Sergei Mstislavskii polos socialrevolucionarios de esquerda.

Porén, ao saberse que o Goberno provisional fora derrocado e que os seus membros —entre os cales atopábanse os ministros socialrevolucionarios e menxeviques— estaban sitiados, algúns congresistas destes partidos representados no Soviet de Petrogrado denunciaron estes feitos e abandonaron a sala en sinal de protesta. As principais fraccións dos socialrevolucionarios e dos mencxeviques opoñíanse ás accións dos bolxeviques, e decidiron unirse á marcha convocada polo concello da capital cara ao Palacio de Inverno para mostrar o seu apoio ao Goberno. A retirada dos moderados minó os esforzos dos socialrevolucionarios de esquerda, menxeviques internacionalistas e bolxeviques moderados a favor do acordo entre socialistas e facilitou o obxectivo de Lenin de formar un novo Goberno exclusivamente bolxevique.

Mártov tratou de manter o consenso e propuxo a formación dun novo Consello de Ministros aceptable para moderados e radicais e que o congreso suspendésese ata entón. Lev Trotski aproveitou entón para dirixirse ás fraccións que acababan de abandonar o congreso e aos partidarios do acordo con elas, como Mártov, dicindo:

O que sucedeu foi unha insurrección, non unha conspiración. Reforzamos a enerxía revolucionaria dos obreiros e soldados de Petrogrado; forxamos a vontade das masas para a insurrección, non para a conspiración. As masas populares seguiron o noso estandarte e a nosa insurrección triunfou. E agora se nos di: renunciade á vosa vitoria, facede concesións, cedede. Con quen?, pregunto. Ante quen deberiamos ceder? Con aqueles grupos acabados que nos abandonaron ou cos que realizan esta proposta? Pero xa os coñecemos, ninguén en Rusia os apoia xa... Non, nisto non hai acordo posible. A aqueles que se han ir e aos que nos din isto respondémoslles: sodes uns pobres acabados, o voso papel terminou, ide a onde vos corresponde, ao vertedoiro da historia.

A maioría dos menxeviques internacionalistas de Mártov abandonaron tamén o congreso ao ver as súas propostas de concordia entre os partidos socialistas rexeitadas pola á radical dos bolxeviques representada por Trotski. Trotski logrou a inmediata condena dos moderados que acababan de abandonar o congreso e tachou a súa actitude de contrarrevolucionaria. Os socialrevolucionarios de esquerda, ao contrario que outras fraccións, permaneceron no congreso co obxectivo de tratar de moderar a postura dos bolxeviques e lograr un acordo entre os diversos socialistas. A noticia da caída do Palacio de Inverno e os informes que chegaron das diversas unidades militares desataron a euforia entre os delegados. Entre elas, o 3. batallón de ciclistas, chamado desde a fronte suroeste por Kerenskii, pasouse ao Soviet de Petrogrado e a próxima gornición de Tsarskoye Selo prometera protexer a capital de posibles ataques. Krylenko comunicou que na fronte norte formouse un Comité Militar Revolucionario que rescindira as ordes de marcha contra a capital e que o xeneral ao mando desa fronte, Cheremisov, admitira a autoridade do comité. Unha tras outra, as unidades enviadas desde a fronte para esmagar o levantamento estaban comunicando o seu apoio ao Comité Militar Revolucionario da capital.

A lectura da proclamación que anunciaba á toma do poder redactada por Lenin, que aínda non acudira ao congreso, correspondeu a Lunacharskii. Nela non só anunciábase a toma do poder polo congreso, senón tamén o programa fundamental do novo Goberno:

O Goberno soviético propoñerá inmediatamente unha paz democrática a todas as nacións e o establecemento dun armisticio inmediato en todas as frontes. Asegurará o traspaso da terra dos terratenentes, da Coroa e dos mosteiros aos comités campesiños sen compensación; protexerá os dereitos dos soldados mediante a introdución dunha democracia completa no Exército; establecerá o control obreiro da produción; asegurará a convocatoria da Asemblea Constituínte na data fixada; encargarase de abastecer de pan as cidades e de produtos básicos aos pobos; garantirá a todas as nacións que poboan Rusia un xenuino dereito de autodeterminación. O Congreso decreta que todo o poder nas poboacións pasará aos Soviets dos deputados de obreiros, soldados e campesiños.

Aprobouse o decreto con unicamente dous votos negativos e doce abstencións. Ao amencer os delegados, esgotados, levantaron a sesión para poder durmir brevemente. Mentres, os socialistas que se retiraron do Congreso e opoñíanse á toma do poder formaron un Comité para a Salvación da Patria e a Revolución, o primeiro centro de oposición ao novo Goberno. O Comité denunciou as accións dos bolxeviques, solicitou o apoio da poboación e anunciou a súa intención de formar un novo Goberno. Os kadetes, malia a súa oposición aos bolxeviques, non ingresaron na nova organización e continuaron defendendo a lexitimidade do desaparecido Goberno provisional.

A segunda sesión: formación do Sovnarkom e decretos revolucionarios

Ao día seguinte, somnolentos delegados de todos os partidos socialistas volveron reunirse para tratar a composición do novo Consello de Ministros; o Comité Central bolxevique decidiu a composición do novo goberno denominado Consello de Comisarios do Pobo (Sovnarkom, Sovet narodnykh kommissarov) —comisario foi o nome que Trotski propuxo para os novos ministros— e ofreceu tres postos aos socialrevolucionarios de esquerda, que preferiron non participar si non conseguían que tamén o fixesen o resto de partidos.

Na segunda sesión celebrada a noite do 26 de outubro^xul./ 8 de novembro^greg., Lenin presentou unha serie de mocións para consolidar a súa posición: o Decreto sobre a paz, o Decreto sobre a terra e a formación do novo Goberno. O primeiro, similar ás propostas orixinais dos defensistas rusos, reclamaba o comezo de negociacións de paz inmediatas entre as nacións belixerantes co fin de lograr unha paz sen indemnizacións nin anexiones. Debía servir tanto para gañarse as simpatías dos soldados como para tratar de avanzar cara ao fin da contenda. O Decreto da terra ratificou as accións que os campesiños que se apropiaron por toda Rusia das terras da aristocracia e dos kuláks, que distribuíran. A propiedade da terra quedaba abolida e os terreos pasaban a mans dos soviets para ser distribuídos entre os campesiños de acordo ás súas necesidades. O decreto baseábase principalmente no programa político dos socialrevolucionarios de esquerda. O decreto garantía aos bolxeviques o apoio destes e ademais facilitaba a lexitimación do novo Goberno ante o campesiñado.

Antes de clausurarse, o Congreso elixiu un novo Goberno e un novo Comité Executivo Central Panruso (VTsIK). O novo VTsIK quedou encabezado polo bolxevique moderado Kámenev e composto por 62 bolxeviques, 29 socialrevolucionarios de esquerda, 6 menxeviques internacionalistas e 4 membros doutros partidos menores. O intento dos líderes bolxeviques cunha postura intermedia, como Trotski —entre os leninistas, partidarios dun alzamento bolxevique inmediato, e os moderados, partidarios da formación dun novo Goberno exclusivamente socialista sen participación dos liberais— que decidiron utilizar o prestixio e as organizacións subordinadas aos soviets para derrocar ao Goberno provisional e facerse co poder triunfara. Ás 5:00 a. m. do día seguinte, o Congreso lexitimou ao Consello de Comisarios do Pobo como base dun novo Goberno ata a convocatoria da Asemblea constituínte e publicou os dous decretos aprobados na sesión: o Decreto da paz e o Decreto da terra.

Todos os comisarios gobernamentais eran membros do partido bolxevique, xa que os socialrevolucionarios de esquerda finalmente negáronse a formar parte dun Goberno que non fose de coalición co resto de forzas socialistas e estas retiráronse do Congreso. Lenin presidía o novo Consello de Comisarios do Pobo (Sovnarkom) no que Trotski ocupaba a Comisaría de Exteriores, Lunacharskii, a de Educación; Rykov, a de Interior; Nogin, a de Comercio e Industria; Shliapnikov, a de Traballo; Miliutin, a de Agricultura; Skvortsov, a de Finanzas; Lomov, a de Xustiza; Teodorovich, a de Abastecemento; Avilov, a de Correos e Telégrafos; Stalin, a de Nacionalidades e as forzas armadas quedaban baixo a dirección dun triunvirato formado por Vladimir Antonov-Ovseenko, Pavlo Dybenko e Nikolai Krylenko. A continuación, unha vez elixido o novo VTsIK, o Segundo Congreso dos Soviets quedou clausurado.

Oposición ao golpe, conversacións entre socialistas e afianzamento bolxevique en Petrogrado

Véxase tamén: Levantamento Kerenskii-Krasnov e Motín junker.

A pesar da toma de control da capital, os choques armados principais entre defensores e opositores á revolución tiveron lugar os cinco días seguintes. A revolta militar contra o novo Goberno dos que se lle opoñían na capital na mañá do 29 de outubro^xul./ 11 de novembro de 1917^greg., descuberta antes de que se puidese coordinar cun ataque desde os arredores da capital das tropas fieis ao derrotado Goberno provisional, fracasou.

O mesmo día que se clausuraba o Segundo Congreso Panruso dos Sviets, o 27 de outubro^xul./ 9 de novembro^greg., Lenin partía ás 2:00 a. m. deste para reunirse co Comité Militar Revolucionario de Petrogrado co fin de dirixir a defensa da cidade das escasas tropas cosacas que Kerenskii conseguira reunir para marchar sobre Petrogrado e que, malia o seu número, avanzaban sen atopar resistencia e achábanse xa en Gatchina, nos arredores da capital. Malia os seus esforzos, o alto mando ruso foi incapaz de reforzar aos setecentos cosacos que marchaban con Kerenskii.

En metade da loita polo control da capital e de Moscova, o sindicato nacional de ferroviarios, Vikzhel, forzou aos distintos partidos socialistas a negociar a formación dun Goberno de coalición, obxectivo que compartían ademais numerosos deputados do VTsIK, incluída a corrente bolxevique moderada encabezaba por Kamenev, os socialrevolucionarios de esquerda ou os menxeviques internacionalistas de Martov. Os partidos sometéronse ante a ameaza de parálise das súas forzas por parte dos ferroviarios, pero estes non lograron impoñer un alto o lume entre os bandos enfrontados; menxeviques e socialrevolucionarios esixiron un Goberno sen Lenin nin Trotski. Ausentes estes do Comité Central polas necesidades militares, os moderados aprobaron en principio as condicións dos partidos de oposición e enviaron delegados da corrente moderada ás negociacións, nas que participaron unha trintena de socialistas. Estes mostráronse ao comezo inflexibles xa que confiaban nun rápido derrocamento dos bolxeviques, pero o fracaso das accións militares obrigáronlles a moderar a súa posición. Os delegados bolxeviques mostráronse dispostos a aceptar as novas esixencias da oposición: ampliación do VTsIK e fin dos combates, pero Lenin fixo que Sovnarkom se arrogase o dereito a gobernar por decreto. Nunha nova reunión do Comité Central o 1 de novembro^xul./ 14 de novembro^greg. con Lenin e Trotski outra vez presentes, o comité rexeitou a moción de Lenin de romper inmediatamente as conversacións, pero aprobou a de Trotski de celebrar unicamente unha nova sesión para mostrar a súa inutilidade. Lenin arremeteu contra a corrente moderada e ameazou con escindir o partido; tres días máis tarde, cinco moderados membros do Comité Central dimitían pola actitude de Lenin contra a coalición tanto do comité como dos seus ministerios, xunto con outros partidarios do acordo cos outros partidos socialistas. Medorentos de que o único xeito de sosterse no poder sen un pacto sería o terror, dimitiron, do mesmo xeito que fixeron os socialrevolucionarios de esquerda do CMR. O 7 de novembro^xul./ 20 de novembro^greg., celebrouse a última rolda de conversacións, da que se ausentaron os bolxeviques; mentres, estes lograban por 29 votos a 23 que o VTsIK aprobase o goberno por decreto do Sovnarkom. Unha vez pasada a ameaza militar contra a capital e con Lenin e Trotski de volta no Comité Central, a posición bolxevique endurecérase e as negociacións fracasaron.

Unha vez co control do goberno do Sovnarkom nas súas mans, Lenin aveuse a realizar concesións para recuperar a alianza con outros partidos: tras dúas semanas de conversacións os socialrevolucionarios de esquerda ingresaron no Goberno (9 de decembro^xul./ 22 de decembro^greg.) e obtiveron tres comisariados (Agricultura, Correos e Telégrafos e Xustiza). Este acordo fixo que os bolxeviques que dimitiran polo fracaso das conversacións de coalición reingresasen no partido. A coalición mantívose ata a aceptación do Tratado de Brest-Litovsk, que os socialrevolucionarios rexeitaron, aínda que o enfrontamento final tivo lugar no verán de 1918.

O 14 de novembro^xul./ 27 de novembro^greg., os restos do Congreso Panruso dos Soviets campesiños, do que os socialistas moderados retiráronse, aprobaron a unión co VTsIK dos Soviets de soldados e obreiros.

A extensión da Revolución

Manifestación de traballadores e soldados na Praza da Anunciación preto do Kremlin. Nizhnii Novgorod. Outubro 1917.

Nas cidades máis industrializadas e localidades onde os partidos radicais de esquerda controlaban o soviet local o traspaso de poder realizouse rapidamente. A miúdo a forza necesaria para aseguralo proporcionárono as unidades locais de gardas vermellos ou de soldados das guarnicións. Este patrón seguírono principalmente as cidades industrializadas do país ao norte e leste de Moscova e os Urais. Noutras cidades onde existía unha oposición apreciable, como nas do Volga central, a propia Moscova ou algunhas cidades próximas, a implantación do novo Goberno foi máis lenta e en ocasións tardou case unha semana desde os acontecementos de Petrogrado.

Poucos días logo da toma do poder na capital, a rexión adxacente recoñeceu ao novo Goberno: tanto o Primeiro Exército como os mariños do Báltico, a retagarda da fronte norte, a parte setentrional do occidental e parte de Estonia e Letonia fixérono, gañando en seguridade e apoio militar. A mediados de novembro, co control definitivo de Moscova, o Sovnarkom controlaba aproximadamente unha franxa de territorio desde Petrogrado e a fronte ata o Volga e os Urais —aínda que con zonas aínda incontroladas— e algunhas localidades illadas noutras zonas. Por esas datas, acabou a primeira fase da extensión do Goberno bolxevique, que só se renovou dúas semanas máis tarde. Unha vez tomado o poder naquelas localidades onde o soviet local estaba en mans de bolxeviques ou socialrevolucionarios de esquerda, a segunda fase de extensión do novo Goberno durou ao redor de dous meses marcados por disputas políticas e expedicións militares enviadas por ferrocarril desde Moscova ou Petrogrado para someter novos territorios. As loitas deste período centráronse nas poboacións ao sur de Moscova, do leste de Ucraína, na fronte suroeste e en amplas rexións de Siberia e Asia central.

A comezos de 1918, o novo Goberno contaba co apoio ou a aquiescencia do Exército e o control da maioría das principais cidades e as capitais provinciais do centro do país e autoridade teórica sobre a maioría do territorio do antigo imperio. Esta autoridade era débil nas provincias.

Sucesos en Moscova

Destrución do pequeno Palacio Nicolás no Kremlin. Moscova. Outubro 1917.

Como na capital, en Moscova a oposición política ao golpe encabezouna o Partido Social-Revolucionario (PSR), pero a loita polo poder na cidade foi moito máis encarnizada que en Petrogrado. O enfrontamento foi prolongado e, segundo Bukharin, custou ao redor de 5.000 vítimas.

O PSR moscovita, máis cohesionado e conservador, aínda que de menor tamaño que o da capital, opúxose con tenacidade á toma do poder polos bolxeviques, encabezado polo alcalde da cidade V. V. Rudnev, que lograra unha gran vitoria electoral en xuño. Máis próximo aos liberais que ao seu pasado socialrevolucionario, Rudnev era unha das figuras conservadoras do partido da cidade, favorables todas á coalición cos kadetes e cos aliados. Pola súa banda, os bolxeviques locais non se achaban preparados para tomar o poder: controlaban o Soviet de obreiros, pero non o de soldados, a Garda Vermella non estaba lista e non existía unha Comisión Militar Revolucionaria como na capital. Ademais, os principais dirixentes bolxeviques de Moscova, Aleksei Rykov e Viktor Nogin pertencían á corrente moderada que se opuxo a toma do poder.

En vésperas da Revolución, o poder en Moscova estaba dividido entre o concello, controlado polos socialrevolucionarios, o Soviet de traballadores, xa con maioría bolxevique, o Soviet de soldados, aínda en mans do PSR pero cunha influencia cada vez maior dos bolxeviques, e as xuntas de distrito, as máis delas con maioría bolxevique. Cando se coñeceron as noticias sobre a toma do poder polos bolxeviques na capital, as partes non desexaban continuar o enfrontamento en Moscova, pero tanto o concello como o Soviet local crearon organismos militares (o Comité de Seguridade Pública e o Comité Militar Revolucionario, respectivamente). O Comité de Seguridade formouse no concello da cidade e incluíu a entes baixo o control socialrevolucionario ou menxevique, como o comité executivo do Soviet de soldados ou o de campesiños da provincia. O comité rexeitou a proposta do único ministro do Goberno provisional aínda en liberdade, S. N. Prokopovich, de incluílo no Goberno en lugar dos ministros presos en Petrogrado e deixou o mando das operacións militares en mans do gobernador militar da cidade, o coronel K. I. Riabtsev. Os intentos do PSR local de mobilizar militarmente aos seus partidarios fracasou; o partido perdera o apoio da maioría de soldados e obreiros da cidade e non puido crear unha forza militar fiable ás súas ordes. O groso das forzas opostas aos bolxeviques formábano as academias militares, máis importantes que en Petrogrado. Moitos dos oficiais, porén, abstivéronse de participar no enfrontamento. A maioría da poboación mostrou pasividade ante o choque entre os dous bandos. A policía tampouco apoiou ás autoridades municipais. Os bolxeviques, pola súa banda, lograron o apoio duns miles de gardas vermellos voluntarios —principalmente obreiros novos— e o da maioría da gornición, aínda que con notable tibieza. Nin un só dos rexementos da cidade apoiou ao Goberno provisional. As vantaxes bolxeviques radicaban en contar con superioridade numérica e artillaría. Podían ademais contar cos reforzos provenientes dos centros industriais que rodeaban Moscova. En total, as forzas do comité municipal, entre cinco e dez mil homes con abundantes metralladoras, tiveron que enfrontarse con entre corenta e cincuenta mil homes do comité revolucionario e a súa artillaría..

O 8 e 27 de outubro^xul./ 9 de novembro^greg., tiveron lugar negociacións entre o coronel Riabtsev e os bolxeviques; o primeiro esixiu a evacuación do Kremlin de Moscova e a disolución do Comité Militar Revolucionario. O 25 de outubro^xul./ 7 de novembro^greg., unha unidade fiel ao CMR tomara o control da central de telégrafos, da oficina de correos e o Kremlin, co seu arsenal, tamén o controlaban partidarios do CMR. Tras rexeitar os bolxeviques as esixencias dos seus adversarios, comezaron os combates, que duraron dous días e foron encarnizados. Riabtsev comezou por atacar o Kremlin de Moscova a noite do 27 de outubro^xul./ 9 de novembro^greg. tras rexeitar os seus defensores admitir unha garda de cadetes á fortaleza. En xeral o centro da cidade quedou en mans do Comité de Seguridade Pública, mentres que os suburbios industriais achábanse controlados polo seu rival.

O 28 de outubro^xul./ 10 de novembro^greg., as forzas do comité municipal capturaron o Kremlin. Algúns dos defensores foron ametrallados nunha das primeiras matanzas do período revolucionario. Os intentos de romper o bloqueo ao centro da cidade fracasaron debido ao apoio proletario aos bolxeviques. A noite do día 11, proclamouse unha tregua grazas en parte ao Vizhkel, o comité executivo nacional de ferroviarios. As dúas partes aceptaron o alto o lume á espera de recibir reforzos que lles concedesen a vitoria. Mentres que o comité revolucionario si que logrou os esperados reforzos, non sucedeu o mesmo co seu rival. Os socialrevolucionarios non lograron, en xeral, deter o envío de reforzos bolxeviques a Moscova: 2.000 voluntarios ao mando de Mikhail Frunze chegaron desde a provincia de Vladimir, 500 mariños de Petrogrado e ao día seguinte 1.200 mariños e gardas vermellos chegaron tamén a Moscova. As promesas de apoio ao Comité de Seguridade do mando da fronte occidental apenas se traduciron na chegada de 176 membros dun batallón de choque: Aleksandr Kerenskii tratou de desviar cara a Petrogrado a parte dos reforzos, outras forzas negáronse a participar, e as cidades baixo control bolxevique estorbaron o avance doutras. Finalmente a tregua beneficiou aos bolxeviques, mentres menxeviques e socialrevolucionarios de esquerda trataban de formar unha forza independente dos dous bandos enfrontados.

A pesar das concesións do Comité de Seguridade, forzadas polo Vizhkel, o Comité Militar Revolucionario denunciou a tregua ao sentirse con forza para acabar co seu rival grazas aos reforzos recibidos e á sorte dos combates en Petrogrado. Os enfrontamentos retomáronse a noite do 30 de outubro^xul./ 12 de novembro^greg. e continuaron durante os tres días seguintes, coas forzas antibolxeviques xa á defensiva. A resistencia destas foi tenaz, ata verse reducidas ao concello, a Academia militar Aleksándrov e o Kremlin. Un destacamento de Gardas Vermellos tomou o Kremlin ao asalto a mañá do 2 de novembro^xul./ 15 de novembro^greg. e linchou a algúns dos defensores como vinganza pola matanza anterior. Finalmente ese mesmo día, o alcalde solicitou o fin dos combates e desarmouse aos derrotados, pero foron deixados en liberdade; o Comité de Seguridade Pública quedou disolto e todos os partidos socialistas negociaron os termos finais da rendición que foron, en xeral, magnánimos.

A Revolución en Siberia

Con escasas excepcións, a recepción da noticia da toma do poder polos bolxeviques en Petrogrado non foi ben recibida en Siberia. Nalgunhas cidades (Omsk, Irkutsk...) houbo protestas nas rúas, aínda que en xeral reinou a indiferenza na rexión. Pouco a pouco, porén, as eleccións dos soviets deron maiorías favorables aos bolxeviques que tomaron o poder lentamente na zona. Nalgunhas localidades, os bolxeviques non se fixeron co poder ata febreiro de 1918. Aínda que os organismos públicos anteriores aos soviets foron en xeral moi críticos coa toma do poder polos bolxeviques, non ofreceron unha resistencia efectiva.

As minorías e a Revolución

A Revolución acelerou as esixencias nacionalistas das nacionalidades: en novembro e decembro, a maioría declararon a súa autonomía ou ata a súa independencia de Rusia, o que as enfrontou non só a aqueles favorables ao novo Goberno soviético, senón a miúdo tamén á poboación rusa oposta a este.

No noroeste, Finlandia declarou a independencia, que o novo Goberno recoñeceu o 4 de xaneiro^xul./ 17 de xaneiro de 1918^greg.. En Letonia, onde os socialdemócratas pro-bolxeviques eran o principal partido, o futuro da rexión suscitouse dentro dunha federación rusa; as unidades de fusileiros letóns eran unha das principais formacións que apoiaban ao Goberno leninista. En Estonia nacionalistas e prosoviéticos enfrontáronse ata a ocupación do territorio por tropas alemás en febreiro de 1918.

«Por que non estás no exército?». Cartel de recrutamento do Exército de Voluntarios durante a guerra civil rusa.

No sur, a situación en Ucraína era extraordinariamente complexa, con diversos bandos disputándose o control da rexión. Ao comezo, os prosoviéticos e a Rada mantiveron unha alianza inestable contra os seus adversarios e esta promulgou a súa terceira «universal» (20 de novembro^xul./ 3 de decembro^greg.), na que proclamou a súa autoridade na rexión, aínda que non aínda a independencia senón só unha autonomía nun Rusia federal. O envío de tropas gobernamentais á zona para tomala e o temor do Goberno de Petrogrado a unha alianza ucraíno-cosaca empeoraron as relacións entre Petrogrado e Kíiv. A Rada declarou finalmente a independencia o 9 de xaneiro^xul./ 22 de xaneiro de 1918^greg. pero os soviéticos tomaron pouco despois Kíiv, aínda que non conseguiron o control da rexión que quedou envolvida nunha guerra con numerosos belixerantes. En Transcaucasia a maioría dos dirixentes armenios, xeorxianos e acerbaixanos non aceptaron o novo Goberno. O 25 de novembro^xul./ 8 de decembro de 1917^greg., creouse a Comisaría de Transcaucasia como Goberno provisional ata a convocatoria da Asemblea Constituínte.

Nas rexións con poboación cosaca concentrouse unha parte importante da oposición ao Goberno de Lenin; en Ekaterinodar en Kubán e Oremburgo en Asia central as autoridades cosacas conseguiron evitar o control bolxevique malia non contar con grande apoio. A rexión do baixo Don converteuse en refuxio de militares e políticos hostís aos bolxeviques e berce do máis formidable adversario destes durante a guerra civil, o Exército de Voluntarios.

En Asia central, os dirixentes locais, a miúdo relixiosos e conservadores, opuxéronse ao novo Goberno; en Tashkent os radicais rusos (sen o apoio da poboación autóctona) proclamaron o poder soviético, pero quedaron illados. Os dirixentes conservadores instauraron un Goberno rival en Kokand. Máis ao norte, noutras rexións con poboación musulmá, os movementos nacionalistas gañaron poder e declararon a súa autonomía en espera das decisións da Asemblea Constituínte.

En xeral, o control do novo Goberno sobre os territorios con minorías era escaso ou inexistente, concentrado a miúdo nun puñado de cidades illadas. Organizacións nacionalistas tomaron o control na maioría e optaron sobre todo pola autonomía nun novo Estado federal.

O Exército e a Revolución

Aínda que favorables en xeral a un Goberno soviético, as tropas adoitaban preferir un de coalición socialista e non exclusivamente bolxevique. Aínda así, aprobaban as primeiras medidas adoptadas polo Goberno de Lenin; grazas aos numerosos congresos nas diversas unidades, bolxeviques e socialrevolucionarios de esquerda lograron facerse finalmente co apoio maioritario das tropas entre novembro e decembro. Aínda que o apoio foi máis decidido nas frontes próximas á capital que nos máis afastados, a final de ano o Exército no seu conxunto aceptara ao novo Goberno e os adversarios deste non podían contar coas unidades militares para opoñérselle.

Os dirixentes bolxeviques eran conscientes de que era crucial acabar coa guerra para poder manterse no poder. Ao ignorar os demais países o decreto de paz, o sovnarkom ordenou o 7 de novembro^xul./ 20 de novembro^greg. o comezo das negociacións para un armisticio con Alemaña; o comandante en xefe en funcións, o xeneral Nikolai Dujonin, negouse e foi relevado. Indicouse aos rexementos que elixisen delegados para empezar as negociacións coas unidades opostas dos Imperios Centrais. Para cando se asinou o armisticio oficial o 2 de decembro^xul./ 15 de decembro de 1917^greg., a maioría das unidades ía tempo que alcanzaran acordos locais coas unidades inimigas; o armisticio oficial puxo final na práctica á guerra na fronte oriental. Isto lexitimou ao novo Goberno ante os soldados, que vían así cumprido o seu desexo de poñer fin aos combates e volver ás súas casas; a desmobilización comezou antes de final de ano. O día anterior, o Goberno declarara electivos os postos de oficiais, abolira os títulos e as xarreteiras dos oficiais, e traspasara a autoridade militar aos comités electos.

Primeiras medidas

Revolución social á vez que política, os novos comisarios apresuráronse a aprobar unha notable cantidade de leis que afectaron á sociedade e á economía rusas. Ao decreto da propiedade da terra seguiulle a aprobación da xornada de oito horas o 29 de outubro^xul./ 11 de novembro^greg., unha das maiores aspiracións obreiras; o 2 de novembro^xul./ 15 de novembro^greg., a «declaración dos dereitos dos pobos de Rusia», que abrogou a discriminación por nacionalidade e relixión, e confirmou o dereito de autodeterminación; o 10 de novembro^xul./ 23 de novembro^greg. quedaron abolidos os títulos e rangos sociais; o traspaso das escolas relixiosas ao Comisariado de Educación aprobouse o 11 de novembro^xul./ 24 de novembro^greg.; a substitución dos antigos tribunais de xustiza por outros elixidos ou nomeados polos soviets o 22 de novembro^xul./ 5 de decembro^greg.; e os decretos do 16 de decembro^xul./ 29 de decembro^greg. e 18 de decembro^xul./ 31 de decembro^greg. declararon o matrimonio, o divorcio e o rexistro de nacementos e defuncións procedementos civís. Promulgouse a igualdade legal dos sexos. A comezos de 1918, proclamouse a separación de Igrexa e Estado e adoptouse o calendario gregoriano (1 de febreiro^xul./ 14 de febreiro^greg.). Prohibiuse ás asociacións relixiosas e igrexas posuír bens.

O espírito reformista declarouse desde os primeiros días: o novo comisario de Educación, Anatolii Lunacharskii, expresou a súa intención de alfabetizar á poboación en curto prazo. A finais de novembro, anunciouse a intención do Goberno de instaurar unha seguridade social que cubrise desemprego, enfermidade, xubilación ou minusvalía.

A cidade e o campo

Mentres que nas cidades a necesidade de manter o apoio dos obreiros forzou aos dirixentes bolxeviques a acelerar o traspaso da xestión da industria a estes (o control obreiro das fábricas legalizouse o 14 de novembro^xul./ 27 de novembro de 1917^greg.) —a maioría, incluíndo ao propio Lenin, preferían un ritmo máis lento e a supervisión inicial dos antigos xerentes no canto da súa substitución—, no campo o decreto da terra lexitimou e acelerou a reforma agraria, que quedou en mans dos concellos. Separadamente disto, a Revolución tivo escaso efecto inmediato no agro ruso. A repartición de terras agudizou o desabastecemento xa que eran as grandes leiras as principais comercializadoras de produtos agrícolas; os intentos de mellorar o fornecemento das cidades mediante o troco de produtos manufacturados non resolveron o problema e o Goberno tivo que enviar destacamentos armados ao campo para aumentar o fluxo de alimentos ás cidades á vez que reducía as racións, como fixera o Goberno provisional anteriormente. O empeoramento da situación económica malia mellóralas políticas (supervisión obreira da industria por lei), levou a unha temperá desilusión do proletariado urbano. A crise económica e as súas propias preferencias ideolóxicas favoreceron a adopción de medidas centralizadoras e autoritarias por parte do Goberno.

En decembro fracasou unha folga nacional de funcionarios e a comezos de 1918 os bolxeviques controlaban xa a administración pública, o que favoreceu a consolidación do seu goberno. Inmediatamente logo da toma do poder, varios viceministros comezaron a reunirse clandestinamente no apartamento de Sofia Panina, ex viceministra de Educación, como Goberno alternativo que tratou de estorbar as medidas do Sovnarkom e evitar que os fondos públicos caesen nas súas mans e favorecer a resistencia dos funcionarios. A finais de novembro, con todo, a maioría dos membros do antigo Goberno aínda en liberdade abandonaron Petrogrado e pouco despois o Sovnarkom disolveu o Comité para a Salvación da Patria e A Revolución.

O 2 de decembro^xul./ 15 de decembro de 1917^greg. creouse o Consello Económico Supremo para coordinar a actividade económica nacional, con capacidade de nacionalizar industrias. O 14 de decembro^xul./ 27 de decembro de 1917^greg., nacionalizáronse os bancos e, ao día seguinte, confiscouse todo o ouro en mans privadas, e o 23 de decembro de 1917^xul./ 5 de xaneiro de 1918^greg. prohibiuse o comercio de accións e o pago de dividendos. Un mes máis tarde, o 28 de xaneiro^xul./ 10 de febreiro de 1918^greg., o Goberno rexeitou pagar a débeda estatal.

Cara á guerra civil

Artigo principal: Guerra civil rusa.

Feliks Dzerzhinskii.

O Goberno de Lenin aplicou rapidamente tras a toma do poder as primeiras medidas represivas que marcarían profundamente o novo período. O 27 de outubro^xul./ 9 de novembro de 1917^greg., o Sovnarkom aprobaba a súa primeira lei: a censura da prensa, xustificándoa aludindo á loita contra a contrarrevolución. Tanto o Goberno como a Comisión Militar Revolucionaria utilizaron a forza contra os opositores e os sospeitosos de selo. Os intentos dos socialrevolucionarios de esquerda e dalgúns bolxeviques de eliminar a represión foron rexeitados, o que levou ao afastamento temporal dos primeiros do Goberno, e á dimisión de catro comisarios do pobo bolxeviques.

Pouco despois das eleccións á Asemblea Constituínte na que obtiveran moi bos resultados en Petrogrado e Moscova, tratouse de deter a algúns dos seus dirixentes máis destacados e destruíronse as súas oficinas na capital. O 28 de novembro^xul./ 11 de decembro^greg., o Goberno ordenou a detención dalgúns destacados kadetes, tachados de «inimigos de pobo», e o partido foi prohibido. O aumento da represión, criticado infrutuosamente por algúns membros do Comité Executivo Central Panruso (VTsIK), conduciu á necesidade de crear un órgano especializado para tal fin: o 6 de decembro^xul./ 19 de decembro^greg., o Goberno e o propio Lenin encargaron a Feliks Dzerzhinskii a redacción de propostas para loitar contra os «sabotadores e contrarrevolucionarios». Ao día seguinte, o Goberno aprobou as súas propostas e creou a Comisión Especial para a Loita contra o Sabotaxe e a Contrarrevolución (Cheka), o principal instrumento do terror político e xerme da futura policía política. Creáronse tribunais revolucionarios, formados por un xuíz e seis xurados elixidos polos soviets para tratar os delitos considerados contrarrevolucionarios.

As relacións coas potencias aliadas foron malas desde o principio; os aliados non recoñeceron o novo Goberno e indignáronse polo rexeitamento de Lenin a pagar a débeda rusa. A finais de 1917 e comezos de 1918, sucedéronse pequenos incidentes diplomáticos.

A oposición inicial ao novo Goberno, con todo, estaba desorganizada, e non contou co apoio das masas, que ao comezo apoiaron ao Goberno de Lenin. Esmagados os diversos organismos creados para opoñerse ao Goberno bolxevique e derrotados os intentos de contrarrevolución, os seus adversarios depositaron as súas esperanzas na Asemblea Constituínte Rusa, que debía permitirlles expulsar do poder aos bolxeviques. Estes, que defenderan repetidamente a súa reunión e denunciado os sucesivos atrasos aprobados polo anterior Goberno provisional, rexeitaban ceder o poder. Tras unha única sesión, a Asemblea foi disolta pola forza polo Goberno. Esta acción gobernamental levou á oposición a suscitarse o abandono da oposición legal ao Goberno bolxevique e precipitou os primeiros enfrontamentos da guerra civil.

Véxase tamén

Bibliografía

• Chamberlin, William Henry (1976). The Russian revolution, 1917-1918: from the overthrow of the czar to the assumption of power by the bolsheviks (en inglés). Grosset & Dunlap. pp. 511. ISBN 9780448001883. 
• Daniels, Robert Vincent (1997). Red October: the Bolshevik Revolution of 1917 (en inglés). Beacon Press. pp. 269. ISBN 9780807056455. 
• Figes, Orlando (2000). La Revolución rusa (1891-1924). La tragedia de un pueblo. Edhasa. ISBN 84-350-2614-0. 
• Geyer, Dietrich (1968). "The Bolshevik Insurrection in Petrograd". En Richard Pipes. Revolutionary Russia (en inglés). Harvard University Press. pp. 269. OCLC 801869546. 
• Pereira, Norman G. O. (1996). White Siberia: the politics of civil war (en inglés). McGill-Queen's University Press. p. 261. ISBN 9780773513495. 
• Rabinowitch, Alexander (1978). The bolsheviks come to power. The revolution of 1917 in Petrograd (en inglés). W. W. Norton & Company. p. 393. ISBN 9780393008937. 
• Radkey, Oliver H. (1963). The sickle under the hammer; The Russian Socialist Revolutionaries in the early months of the Soviet rule (en inglés). Columbia University Press. pp. 525. OCLC 422729. 
• Rosenberg, William G. (1968). "Russian Liberals and the Bolshevik Coup". The Journal of Modern History (en inglés) 40 (3): 328–347. 
• Wade, Rex A. (2000). The Russian Revolution, 1917 (New Approaches to European History) (en inglés). Cambridge University Press. p. 337. ISBN 9780521425650.